Fa'afefea ona Galulue Vaivai

I le lalolagi atoa, o fale eletise e maua ai le 24 pasene o le eletise o le lalolagi ma sapalai atu i le sili atu i le 1 piliona tagata i le eletise. E 675,000 megawatts le aofa'i o le eletise o le lalolagi e maua mai ai, o le malosi e tutusa ma le 3.6 piliona paelo o suauu, e tusa ai ma le National Renewable Energy Laboratory. E silia ma le 2,000 fale eletise o loo faagaoioia i totonu o le Iunaite Setete, ua avea ai le eletise mai le suavai ma punaoa aupito tele i le atunuu.
I totonu o lenei tusiga, o le a tatou vaʻavaʻai pe faʻafefea ona faʻatupuina le malosi o le vai ma aʻoaʻo e uiga i le taamilosaga o le hydrologic e mafua ai le tafe o le vai e manaʻomia mo le eletise. O le ae maua foi se vaaiga i se tasi o faaaogaina tulaga ese o le hydropower e ono aafia ai lou olaga i aso taitasi.
Pe a matamata i se vaitafe o tafe mai, e faigata ona mafaufau i le malosi o loo ia tauaveina. Afai na e alu i le pa'epa'e o le rafting, o lona uiga ua e lagona sina vaega itiiti o le malosi o le vaitafe. O vaitafe pa'epa'e e fa'atupuina e pei o se vaitafe, o lo'o feavea'i le tele o vai i lalo o le a'ega, fa'amaufa'ailoga i se ala vaapiapi. A o faʻamalosi le vaitafe i totonu o lenei avanoa, e faʻavave lona tafe. O lologa o le isi lea faʻataʻitaʻiga o le tele o le malosi e mafai ona maua i le tele o vai.
E fa'aogaina e la'au eletise le malosi o le vai ma fa'aogaina masini faigofie e fa'aliliu ai lena malosi i le eletise. O la'au eletise e fa'avae i luga o se manatu faigofie - o le vai o lo'o tafe i totonu o se fa'atanoa e fa'aliliu ai se turbine, lea e fa'aliliu ai se afi afi.

RC

O vaega fa'avae nei o se fale fa'a eletise masani:
Fa'atanoa – O le tele o fale eletise e fa'alagolago i se vai e taofia ai le vai, ma fausia ai se faatanoa tele. E masani lava, o lenei faatanoa e faʻaaogaina e fai ma vaituloto faʻafiafia, e pei o le Vaituloto Roosevelt i le Grand Coulee Dam i Washington State.
Ulufale – Ua matala faitoto'a ile faatanoa ma toso e le kalave le vai ile penstock, ose paipa e tau atu ile turbine. O le vai e faʻatupuina le mamafa aʻo tafe i totonu o lenei paipa.
Turbine - O le vai e ta ma liliu lau tetele o se turbine, lea e faʻapipiʻi i se afi afi i luga aʻe e ala i se ala. Ole ituaiga turbine sili ona taatele mo fale eletise ole Francis Turbine, e foliga mai o se tisiketi tele ma lau fa'afefe. O se turbine e mafai ona mamafa pe a ma le 172 tone ma liliu i le saoasaoa o le 90 revolutions i minute (rpm), e tusa ai ma le Foundation for Water & Energy Education (FWEE).
Generators – A o liliu lau o le turbine, e faapena foi le faasologa o maneta i totonu o le afi afi. O maneta tetele e fa'ata'amilo i tua atu o kopa kopa, ma fa'atupuina ai le a'ave (AC) e ala i le fa'agaoioia o eletise. (O le ae aoao atili e uiga i le auala e galue ai le afi i se taimi mulimuli ane.)
Transformer - O le transformer i totonu o le fale eletise e ave le AC ma liua i le maualuga-voltage current.
Laina eletise - Mai fale eletise uma e maua mai ai uaea e fa: o vaega e tolu o le eletise e gaosia i le taimi e tasi faʻatasi ai ma le faʻaituau poʻo le eleele e masani ai uma e tolu. (Faitau le Fa'afefea ona Gaioiina Malosiaga Fa'asoa Fa'asao e a'oa'o atili e uiga i laina eletise.)
Tafe i fafo – O le vai fa'aaogaina e ave i paipa, e ta'ua o tailraces, ma toe fa'afo'i i le vaitafe i lalo.
O le vai o lo'o i totonu o le faatanoa ua ta'ua o le malosi o lo'o teuina. A matala faitotoa, o le vai o loʻo tafe atu i totonu o le penstock e avea ma malosiaga faʻamalosi aua o loʻo gaoioi. Ole aofa'i ole eletise e fa'atupuina e fuafua ile tele o mea. O na mea e lua o le tele o le tafe o le vai ma le aofaʻi o le ulu hydraulic. O le ulu e faasino i le mamao i le va o le vai ma turbine. A o faateleina le ulu ma le tafe, e faapena foi le eletise e gaosia. O le ulu e masani lava ona faalagolago i le tele o le vai i totonu o le faatanoa.

E iai le isi ituaiga fale eletise e ta'ua o le pamu pamu. I totonu o se fale eletise masani, o le vai mai le faatanoa e tafe atu i totonu o le fale, alu ese ma ave i lalo o le vaitafe. O se fale e teu ai pamu e lua ni faatanoa:
Fa'atanoa pito i luga - E pei o se fale eletise masani, o le vai e fausia ai se faatanoa. O le vai i totonu o lenei faatanoa e tafe atu i le fale eletise e maua ai le eletise.
Faatanoa pito i lalo – O le vai e alu ese mai le fale eletise e tafe atu i se faatanoa pito i lalo nai lo le toe alu i le vaitafe ma tafe i lalo.
I le fa'aaogaina o le turbine e mafai ona toe fa'afo'i, e mafai ai e le la'au ona pamu le vai i tua i le fa'atanoa pito i luga. E faia lenei mea i itula e le masani ai. O le mea moni, o le faatanoa lona lua e toe faatumu ai le faatanoa pito i luga. E ala i le pamuina o le vai i tua i le faatanoa pito i luga, e tele atu le vai e gaosia ai le eletise i taimi o le tele o taumafa.

O le Generator
Ole fatu ole fale eletise ole eletise ole afi. O le tele o fale eletise e iai le tele o nei afi.
O le afi, e pei ona e mateina, e gaosia le eletise. O le fa'agasologa autu o le fa'atupuina o le eletise i lenei faiga o le fa'asolo lea o se faasologa o maneta i totonu o uaea. O lenei gaioiga e faʻanofo ai eletise, lea e maua ai le eletise.
E 17 afi afi o le Hoover Dam, e mafai ona fa'atupuina e ta'itasi le 133 megawatts. Ole aofa'i ole malosiaga ole fale eletise ole vai ile Hoover Dam e 2,074 megawatts. O afi ta'itasi e faia i ni vaega fa'avae:
A'au
Fa'afiafiaga
Rotor
Stator
A o liliu le turbine, e auina atu e le exciter se eletise eletise i le rotor. O le rotor o se faasologa o electromagnets lapopoa e taamilo i totonu o se uaea apamemea, ua ta'ua o le stator. O le maneta i le va o le coil ma le maneta e maua ai se eletise eletise.
I totonu o le Hoover Dam, o le taimi nei o le 16,500 amps o loʻo alu ese mai le afi i le transformer, lea e oʻo atu ai i le 230,000 amps aʻo leʻi tuʻuina atu.

E fa'aogaina e la'au eletise se faiga fa'alenatura, fa'aauau - o le fa'agasologa e mafua ai le to'ulu o le timu ma le si'i a'e o vaitafe. O aso uma lava, e toesea ai e le tatou paneta sina vai itiiti e ala i le atemosifia ona o ave o le ultraviolet e malepelepe ai mole vai. Ae i le taimi lava e tasi, o le vai fou e faʻafefe mai le pito i totonu o le lalolagi e ala i le volcanic activity. O le aofaʻi o le vai na faʻatupuina ma le aofaʻi o le vai na leiloa e tutusa.
I soo se taimi lava, o le aofaʻi atoa o vai i le lalolagi e tele ituaiga eseese. E mafai ona sua, e pei o vasa, vaitafe ma timuga; malo, pei o aisa; po o le kasa, e pei o le ausa vai e le vaaia i le ea. O suiga o le vai e ta'ua a'o fealua'i solo i le paneta e ala matagi. O savili e maua mai i le fa'avevelaina o le la. O ta'amilosaga o le ea e fa'atupuina e le la e susulu atili i luga o le ekueta nai lo isi vaega o le paneta.
O ta'amilosaga o le ea e fa'aosoina ai le suavai o le lalolagi e ala i lana lava taamilosaga, e ta'ua o le hydrologic cycle. A'o fa'amafanafanaina e le la le vai, e liu ausa le vai i le ea. O le la e vevela le ea, ma mafua ai ona oso aʻe le ea i le ea. E sili atu le malulu o le ea i luga, a oʻo ina alu aʻe le ausa vai, e maalili, ma faʻafefeteina i matāua. A lava matāua fa'aputu i se tasi vaega, e ono mamafa ia matā'ele e toe pa'u atu i le lalolagi e pei o timuga.
Ole ta'amilosaga ole vai e taua ile vai eletise ona e fa'alagolago ile tafega ole vai. Afai e leai se timu i tafatafa o le laau, o le a le maua le vai i luga. A leai se vai e a'e i luga o le vaitafe, e itiiti le vai e tafe i le fale eletise ma itiiti le eletise e maua.

 








Taimi meli: Iul-07-2021

Auina mai lau savali ia i matou:

Tusi lau savali iinei ma lafo mai ia i matou